Chuyển đổi số (CĐS) và chuyển đổi xanh (CĐX) sẽ là 2 chuyển đổi quan trọng bậc nhất của nửa đầu thế kỷ XXI. Hai chuyển đổi này sẽ căn bản thay đổi cuộc sống của chúng ta. CĐS và CĐX là một cặp song sinh, chúng đi với nhau và hỗ trợ nhau. Muốn chuyển đổi xanh thì phải dùng chuyển đổi số, và muốn chuyển đổi số thì cũng phải dùng chuyển đổi xanh. Hai chuyển đổi này cũng sẽ đảm bảo cho một quốc gia phát triển nhanh và bền vững. Việt Nam đã xác định CĐS và CĐX là lựa chọn chiến lược.

CĐS và CĐX là động lực chính của tăng trưởng kinh tế. Năm 2020, kinh tế xanh (KTX) đã đóng góp khoảng 2% GDP Việt Nam với tốc độ tăng trưởng trên 10%. Cũng năm này, kinh tế số (KTS) đã đóng góp 12% GDP. Đến năm 2023, KTS theo tính toán của Bộ TT&TT đã đóng góp 16,5% GDP với tốc độ tăng trưởng 20%/năm. Hai chuyển đổi số và xanh có tốc độ tăng trưởng cao hơn tốc độ tăng trưởng GDP từ 2 – 4 lần.

CĐS thì cần phải xanh

Theo ước tính của Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), riêng các trung tâm dữ liệu trong năm 2022 tiêu thụ khoảng 240-340 tỷ kWh, tương đương 1 - 1,3% nhu cầu điện năng toàn cầu và đang tiếp tục tăng lên. Hiện nay, tiêu thụ điện của toàn ngành Công nghệ thông tin và Truyền thông chiếm 6 - 10% tổng tiêu thụ điện năng thế giới, thải ra 3,7% tổng lượng khí thải nhà kính. Số liệu này được dự báo sẽ tăng gấp đôi vào năm 2025 và ước tính chiếm 14% tổng lượng khí thải CO2 trên toàn cầu vào năm 2040. Bởi vậy, CĐS phải dùng các công nghệ xanh. 

CĐS là để tạo ra một loại tài nguyên mới là dữ liệu. Lần đầu tiên trong lịch sử phát triển của mình, con người thay vì tiêu dùng và làm cạn kiệt tài nguyên thì tạo ra tài nguyên mới. Trước đây, càng phát triển thì càng làm cạn kiệt tài nguyên. Ngày nay, càng phát triển thì càng sinh ra nhiều tài nguyên. CĐS cũng là để chúng ta thoát ly ra khỏi thế giới vật lý. Thế giới vật lý được ảo hoá trong không gian mạng (KGM). Thế giới vật lý thì vật chất, có khoảng cách, có thời gian. Thế giới số thì phi vật chất, không có khoảng cách, không có thời gian. Thế giới số là rất phù hợp cho tư duy của não người. ĐMST sẽ diễn ra nhanh hơn rất nhiều trên KGM. Và khi ĐMST thành công trên KGM thì ánh xạ ngược lại vào thế giới vật lý. Quốc gia nào CĐS nhanh hơn, quốc gia đó sẽ giàu có hơn. 

CĐX là để con người quay về với Mẹ Thiên nhiên. CĐX là để không làm cạn kiệt tài nguyên. CĐX là để bảo vệ chính môi trường mà con người đang sống trong đó. 

Muốn phát triển nhanh thì CĐS, muốn bền vững thì CĐX.

Nhưng cả CĐS và CĐX thì đều cần công nghệ số (CNS). Mà CNS thì cốt lõi là chip bán dẫn, nhất là chip trí tuệ nhân tạo. Bộ TT&TT đã dự thảo xong phiên bản cuối cùng của Chiến lược quốc gia về phát triển chip bán dẫn. Nếu phải nói 3 điều trọng yếu nhất trong chiến lược này thì đó là: Thứ nhất, phát triển chip bán dẫn phải đi cùng chiến lược về công nghiệp điện tử; Thứ hai, Việt Nam sẽ đi từ Hub nhân lực bán dẫn toàn cầu đến công nghiệp bán dẫn; Thứ ba, Việt Nam sẽ là số 1 trong sự dịch chuyển chuỗi cung bán dẫn toàn cầu từ X sang X+1. Bản Dự thảo Chiến lược đang được lấy ý kiến rộng rãi, rất mong được các doanh nghiệp CNS, các hiệp hội quan tâm cho ý kiến.

Muốn tăng trưởng nhanh hơn, cao hơn thì cần không gian mới, cần lực lượng sản xuất mới, cần nguồn lực sản xuất mới, cần yếu tố sản xuất mới, cần động lực mới. Không gian mới là KGM. Lực lượng sản xuất mới là công nghệ số. Nguồn lực sản xuất mới là nhân lực số. Yếu tố sản xuất mới là dữ liệu số. Động lực mới là đổi mới sáng tạo (ĐMST) số.

Phát triển KTS Việt Nam thì phải dựa trên ĐMST số, phải đầu tư vào hạ tầng số, nhất là hạ tầng tính toán AI, phải tích hợp KTS vào mọi ngành, mọi lĩnh vực, phải hoàn thiện thể chế số, phải thực hiện quản trị số và phải đào tạo kỹ năng số, nhân lực số và đặc biệt là thu hút nhân tài số.

CĐS, phát triển KTS là một chặng đường dài, là ứng dụng nhiều hơn là nghiên cứu. Ứng dụng thì đặc điểm dân tộc, văn hoá, ngữ cảnh đất nước, đặc thù của từng ngành, từng lĩnh vực là yếu tố quyết định. Và đây chính là cơ hội cho các doanh nghiệp CNS Việt Nam vì do am hiểu bối cảnh Việt Nam. Bài toán Việt Nam tạo ra lời giải và sản phẩm Việt Nam, tạo ra cách tiếp cận Việt Nam. Việt Nam phải đi con đường Việt Nam. Và vì đi con đường Việt Nam mà chúng ta có cơ hội tiến lên đi đầu. Đi con đường người khác thì cũng mãi sẽ chỉ là người theo sau. Một lý luận về CĐS, phát triển KTS Việt Nam là có ý nghĩa quyết định. Bộ TT&TT đặt mục tiêu xây dựng lý luận này.

Chỉ còn 1 tháng nữa là Chương trình CĐS Việt Nam được 4 năm và bước sang năm thứ năm. Năm đầu tiên là khởi động CĐS. Năm thứ hai là tổng diễn tập CĐS thời Covid. Năm thứ ba là xây dựng các nền tảng số quốc gia. Năm thứ tư là phát triển dữ liệu số. Năm 2024 này là bắt đầu của năm thứ 5, chúng ta sẽ tập trung vào phát triển kinh tế số, với 4 trụ cột là Công nghiệp CNTT và truyền thông, Phát triển KTS các ngành, Quản trị số và Phát triển dữ liệu số.

Chúng ta đang sống trong một thời kỳ đặc biệt khi tương lai không nằm trên đường kéo dài của quá khứ. Xuất hiện một điểm kỳ dị trong đường cong phát triển của nhân loại. Tận dụng được cơ hội này thì Việt Nam mới có thể hoá rồng thành nước phát triển có thu nhập cao. Không còn cách nào khác là phải đi ở nhóm đầu về CĐS và CĐX. CĐS và CĐX nhưng ở nhóm giữa thì Việt Nam sẽ đứng đâu vẫn đứng đó, không thay đổi được thứ hạng quốc gia. Một cuộc CMCN mới sẽ chỉ tưởng thưởng cho những người đi đầu, cho những quốc gia tiên phong.

CĐS là một cuộc cách mạng về thể chế nhiều hơn là một cuộc cách mạng về công nghệ. Dám ứng dụng, đi đầu trong ứng dụng và ứng dụng an toàn sẽ tạo ra sự phát triển và cũng tạo ra sự hoàn thiện công nghệ. Lần đầu tiên trong lịch sử nhân loại, ứng dụng tạo ra sự phát triển của công nghệ. Vì CNS muốn phát triển thì phải dựa trên dữ liệu mà dữ liệu lại chỉ được sinh ra do ứng dụng. Chúng ta nên bàn nhiều hơn về việc thay đổi thể chế để mở đường cho sự ứng dụng rộng rãi của các công nghệ số.